Op 7 mei 2014 gaat Zuid-Afrika voor de vijfde keer naar de stembus. Dat is iets meer dan 20 jaar na de eerste vrije verkiezingen van 1994, tevens de val van de Apartheid. Tijd voor een feitenrijtje.

1) Op 7 mei 2014 kiest Zuid-Afrika een nieuwe National Assembly ("Tweede Kamer") en negen nieuwe provinciale overheden. Kiezers stemmen voor een partij, niet voor individuele kandidaten. De partijen besluiten wie van hun leden er in het parlement komt.

2) De National Assembly kiest de president. Dat is in principe de leider van de grootste partij, mits hij/zij al twee presidentstermijnen (van elk vijf jaar) achter de rug heeft.

3) Het ANC regeert in Zuid-Afrika middels een tripartite alliantie met de communistische partij en het Zuid-Afrikaanse vakbondscongres COSATU. Beide 'partners' nemen niet zelfstandig deel aan verkiezingen, maar proberen hun leden op de ANC-kandidatenlijst te krijgen.

4) In 1994 brachten bijna 20 miljoen Zuid-Afrikanen hun stem uit. Tijdens de verkiezingen van 1989 waren dat er maar 5,1 miljoen (blanken, kleurlingen, Indiërs). 

5) De belangrijkste Zuid-Afrikaanse partijen die op 7 mei 2014 strijden om de politieke meerderheid zijn het ANC (onder leiding van Jacob Zuma), de Democratic Alliance (de grootste oppositiepartij, onder leider van Helen Zille), Congress of the People (afsplitsing van het ANC / Mosiuoa Lekota), Inkatha Freedom Party (onder leiding van Mangosuthu Buthelezi), Agang SA (nieuwe partij, onder leider van Mamphele Ramphela) en de Economic Freedom Fighters (nieuwe partij, onder leiding van Julius Malema)

6) De andere nieuwe politieke partijen die mee doen aan de Zuid-Afrikaanse verkiezingen: South Africa First (SAF), Workers and Socialist Party (WASP / opgericht door de leiders van de bloedige Marikana-staking), United Congress (afsplitsing van COPE), en de National Freedom Party.

7) In Zuid-Afrika moet je je als stemgerechtigde registreren om te mogen kiezen. In november 2013 stond het aantal geregistreerde kiezers op 23,1 miljoen (12,7 miljoen vrouwen en 10,3 miljoen mannen).

8) Zo'n 1,5 miljoen Zuid-Afrikanen tussen de 18 en 19 mogen dit jaar stemmen. Van deze groep staan er slechts 185.000 geregistreerd. Datzelfde geldt voor minder dan de helft van de mensen tussen de 20-29 (Zuid-Afrika's bureau voor de statistiek STATSA)

9) Het aantal stemlokalen wordt geschat op 22.300

10) De eerste vrije verkiezingen in Zuid-Afrika vonden plaats op 27 april 1994. Deze dag werd omgedoopt tot Vrijheidsdag.

Deze blog is ook te lezen op mijn website
>> Volg mij op Facebook en Twitter! <<

Nu 2014 in volle gang is, is het tijd voor een terugblik op 2013. Het was een zonder meer een topjaar. Ten eerste begon ik als buitenlands correspondent (met standplaats Kaapstad) voor De Persdienst in Nederland, en voor de Tijd in België.
Daarnaast produceerde ik als hoofdonderzoeker voor de internationale organisatie Global Integrity een diepgaand onderzoeksrapport (2014 Africa Integrity Indicators Report) naar de mate van integriteit in Zuid-Afrika (maatschappij, persvrijheid, mensenrechten, politiek, sociale voorzieningen zoals gezondheidszorg en onderwijs, het juridische systeem, etc), en won ik tijdens een internationale competitie de zilveren prijs voor een achtergrondverhaal over de politieke instabiliteit en mensenrechten-schendingen in Madagascar.

Ook wat betreft nieuws 2013 voor deze Afrika-journalist een topjaar, met tal van hoogtepunten. 
Mijn interview met Mamphela Ramphele was daar één van. Deze ijzersterke vrouw had nét haar politieke partij opgericht, als antwoord op het ANC van Jacob Zuma. Inmiddels heeft Ramphele bekend gemaakt dat haar partij Agang gaat fuseren met Zuid-Afrika's grootste oppositiepartij, de Democratic Alliance (DA). Ook heeft ze het aanbod geaccepteerd om het presidentschap op zich te nemen wanneer de Democratic Alliance de nationale verkiezingen van dit jaar wint. Wanneer de Zuid-Afrikaanse presidentsverkiezingen van 2014 precies plaatsvinden is nog niet bekend (het zal ergens tussen april in juli zijn). Dat wordt later gemeld gemaakt.

Kort na mijn interview met Mamphela Ramphele mocht ik de intens interessante Denis Goldberg interviewen. Denis, inmiddels dik in de tachtig, was de enige blanke die in 1963/1964 terecht stond tijdens de Rivonia-rechtszaak. Samen met negen anderen, waaronder Nelson Mandela, werd Goldberg aangeklaagd en schuldig bevonden aan hoogverraad en terrorisme. Hiervoor kreeg hij levenslang, net als Nelson Mandela. Omdat hij blank was, moest hij zijn straf in Pretoria uitzitten en niet op Robbeneiland. 

Twee uur lang sprak hij bij hem thuis over zijn vriendschap met Nelson Mandela, zijn verleden als explosieven-expert bij de militaire tak van het ANC, zijn tijd in de gevangenis, de periode erna, de eerste democratische verkiezingen in Zuid-Afrika, de val van de apartheid in 1994, en de huidige politieke situatie.

Annie Lennox was de derde interessante persoonlijkheid waarmee ik mocht spreken. Het onderwerp: Seksueel en huiselijk geweld tegen vrouwen en meisjes in Zuid-Afrika. Lennox maakt zich al jaren hard hiertegen. Ze is getrouwd met een HIV-arts, de oprichter van Mothers2Mothers, en is hierdoor goed op de hoogte van de problemen waarmee Zuid-Afrikaanse vrouwen en meisjes worstelen. 
 
Last but not least: Het overlijden van Nelson Mandela in december 2013 zal mij als Zuid-Afrika correspondent altijd bij blijven. 
 
En brengt 2014? De Zuid-Afrikaanse presidentsverkiezingen en de twintigste verjaardag van de val van de apartheid (en dus de eerste vrije verkiezingen van 27 april 1994) staan in ieder geval vast. En daarnaast? Geen idee, maar zoals ze hier vaak zeggen: “There is no dull day in Africa”. Ik maak me wat betreft nieuws dan ook geen zorgen.

Malaria. Je hoort er vrijwel niks over. Een nieuwsberichtje hier, een nieuwsberichtje daar en dat is het wel zo'n beetje. Intussen eist de ziekte honderdduizenden levens per jaar. De meeste slachtoffers zijn Afrikaanse kinderen onder de vijf. Volgens de wereldgezondheidsorganisatie (WHO) overlijdt er elke minuut een Afrikaanse dreumes aan deze door muggen overgebrachte aandoening.

Elke minuut, één kind. Sluit je ogen en laat het tot je doordringen.

Elke minuut van de dag, één klein kind. Elke minuut van de dag, van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat, wordt er ergens in Afrika een moeder en/of vader gedwongen om voorgoed afscheid te nemen van een zoontje of dochtertje. Elke dag van het jaar verliest het Afrikaanse continent 1440 kleine kinderen aan malaria; naar schatting 525.000 slachtoffertjes per jaar.

Dat is meer dan alle inwoners van Utrecht (±326.000) en Groningen (198.000) bij elkaar; meer dan iedereen in Den Haag (510:000); meer dan 2x de bevolking van Eindhoven (220.000); 4.5x alle ingezetenen van Zwolle. En dat elk jaar maar weer, keer op keer. 

Het goede nieuws is dat het wereldwijde aantal malariadoden en -infecties de afgelopen jaren fors is gedaald. Volgens de 2013-editie van het jaarlijkse malariarapport van de WHO is het aantal doden wereldwijd tussen 2000 en 2012 met 3,3 miljoen overlijdens(45%) verminderd.  Het aantal infecties ligt 29% lager, en in Afrika zelfs 31%. Dat dat een grote stap voorwaarts is, staat als een paal boven water.

De WHO plaatst echter wel kanttekeningen bij de vooruitgang. Volgens de organisatie is de daling van het aantal malariadoden en -infecties de afgelopen jaren afgevlakt, met name tussen 2005 en 2010. Dat komt door een verminderd aantal interventies ter bestrijding van malariamuggen. Ook werden er in deze periode minder geïmpregneerde klamboe's verstrekt. Deze zijn cruciaal in het gevecht tegen malaria omdat ze muggenbeten, en dus infecties, voorkomen. Hoewel meer mensen in Afrika ten zuiden van de Sahara, de regio die het hardst getroffen wordt door malaria, onder een klamboe slapen dan in 2000, is de dekking nog steeds onder de 50%.

Dit komt door een tekort aan financiële middelen. In 2012 werd er $2,5 miljard besteed aan malariapreventie, -behandeling en -onderzoek. Hoewel dat beduidend meer is dan bijvoorbeeld tien jaar geleden, is het minder dan de helft van wat er jaarlijks nodig is om ervoor te zorgen mensen uit malaria-gebieden toegang hebben tot medicijnen ter bescherming tegen en genezing van deze ziekte.

Wanneer Afrikanen de beschikking hebben over medicijnen ter behandeling van malaria, gaat het vaa om ouderwetse middeltjes zoals quinine. Volgens een Congolese arts met wie ik een paar jaar geleden sprak, is het tijd dat er een ander betaalbaar middel op de markt komt. Het probleem, zegt hij, is dat er niet veel onderzoek is gedaan naar de ontwikkeling van nieuwe medicijnen die goedkoop genoeg zijn voor de doorsnee Afrikaan. 

Intussen waarschuwt de WHO dat duurzaamheid de sleutel is in de strijd tegen malaria, en dat diepe dalen zoals 2005-2010 funest zijn. “De vooruitgang in de strijd tegen malaria is fragiel," aldus Robert Newman, directeur van het WHO-malariaprogramma vorig jaar in een verklaring. "Het is zaak dat de wereld de komende tien tot vijftien jaar innovatieve middelen en technologieën ontwikkelt ter behandeling en bestrijding van malaria om de geboekte vooruitgang voort te zetten, en te versnellen."

Met de 20ste verjaardag van de val van de apartheid in het verschiet, moet het fenomeen vrijheid voor veel Zuid-Afrikanen nog altijd in de praktijk worden gebracht. 

Volgens een onderzoek van het Zuid-Afrikaanse bureau voor de statistiek (Statsa) hebben veel kinderen onder de vijf (5,2 miljoen mensen in totaal) het nog altijd zwaar. Met name zwarte jongetjes en meisjes, 85% van deze groep, hebben het ondanks het feit dat zij in vrijheid zijn geboren (in tegenstelling tot veel van hun ouders) moeilijk.

Volgens het Statsa-rapport heeft slechts 27,1% van de zwarte kinderen tussen de 0 en 5 jaar toegang tot veilig drinkwater thuis. De rest is afhankelijk van openbare, gemeenschappelijke kranen (als deze er al zijn). Voor kids van gemengde komaf, ligt dit percentage op 77,9%. De cijfers late zien dat blanke Zuid-Afrikaanse kinderen onder de vijf (93,7%) en Indische kinderen (97%) wat betreft toegang tot water thuis het beste af zijn.  

Daarnaast woont 40% van de zwarte kleine kinderen in een huishouden met een doorspoel-toilet thuis,  in vergelijking met bijna 100% van de blanke kinderen en 90% van jongetjes en meisje van gemengde komaf.

Maar er is meer. Het leeuwendeel van de zwarte Zuid-Afrikaanse kinderen (82,8%) en leeftijdgenootjes van gemengde komaf (66%) is afhankelijk van de in zeer slechte staat verkerende, onderbezette, overbevolkte openbare gezondheidszorg (in tegenstelling tot 11,7% van de blanke kinderen)

Met andere woorden: Hoewel er in Zuid-Afrika sinds de eerste vrije verkiezingen van april 1994 zonder meer vooruitgang is geboekt, laat het nieuwste Statsa-onderzoek zien dat er nog veel werk aan de winkel is. En op zich is dat logisch. Je kan niet van een land verwachten dat het zich na slechts twintig jaar hersteld heeft van eeuwenlange onderdrukking en systematische ongelijkheid (en de gevolgen van dien). Dat zou niet realistisch en onredelijk zijn.  

Echter, een aantal zaken had zonder meer beter aangepakt kunnen worden. De leefsituatie van kleine kinderen bijvoorbeeld; de toekomst van dit land. Natuurlijk liggen de wortels van de hierboven geschetste situatie in het Apartheidsverleden, maar óók in de politieke onwil om er daadwerkelijk iets aan te doen. - Miriam Mannak, Kaapstad.